SA4�ms/Av4�m-62/Av�mh 111 & Av4�m-63/Av�mh 111

De eerste klas rijtuigen Av4üm-62/Avümh 111 (vanaf 1967) waren de eerste coupérijtuigen voor de Rheingold en later ook voor de Rheinpfeil en de latere TEE treinen. In verhouding zijn er in de loop der jaren meer coupérijtuigen dan salonrijtuigen gebouwd voor de Rheingold/Rheinpfeil en de TEE treinen.

Begin jaren zestig hield de DB een enquête onder 20.000 reizigers en daaruit bleek dat 75 % van de reizigers een voorkeur had voor coupérijtuigen en 25 % voor salonrijtuigen. De eerste ontwerpen laten rijtuigen zien met twee en vierpersoons coupés. Maar dit stuitte op bezwaren bij de Nederlandse en Zwisterse spoorwegen (immers de Rheingold reed ook in Nederland en Zwitserland), beide spoorwegen vonden hierdoor het aantal zitplaatsen per rijtuig te gering. Als compromis ontwikkelde de DB een coupérijtuig met 9 coupés met elk 6 zitplaatsen.

In eerste instantie werden voor de Rheingold 10 coupérijtuigen gebouwd door WMD Donauwörth. De rijtuigen werden in 1962 afgeleverd en hadden de type aanduiding Av4üm-62. De rijtuigen waren oorspronkelijk gepland als SA4üms maar werden al bij aflevering aangeduid als Av4üm-62. Met deze 10 exemplaren (en de andere voor de Rheingold gebouwde rijtuigen) konden twee Rheingold treinen worden samengesteld. In 1963 werden nog eens 12 identieke rijtuigen gebouwd door WMD voor de Rheinpfeil met de aanduiding Av4üm-63.

Gedurende 1964 en 1965 werden nog eens 14 extra coupérijtuigen Av4üm-63 gebouwd voor de TEE treinen Blauer Enzian en Helvetia. Deze eerste 36 rijtuigen waren en zijn nog steeds te herkennen aan hun afgeronde dak uiteinden. De rijtuigen die daarna zijn gebouwd hebben allemaal steil aflopende dakuiteinden.

In 1967 en 1968 zijn nog eens 34 rijtuigen van dit type gebouwd. Inmiddels was de type aanduiding van deze rijtuigen Avümh 111. De rijtuigen waren identiek aan de eerste serie uit 1962/63/64/65 alleen waren de dakuiteinden recht en niet afgerond. Ook deze rijtuigen waren bedoeld voor het TEE verkeer en werden gebouwd voor de diensten in de TEE treinen Rembrandt en Rhein Main (1967) en de TEE Parsifal (1968). Deze rijtuigen werden gebouwd door WMD en Wegmann en werden meteen met nieuwe UIC nummers afgeleverd.

Elk coupé rijtuig beschikte over 9 coupés met elk 6 zitplaatsen met in totaal 54 zitplaatsen per rijtuig. Tot dan toe was het gebruikelijk voor 1ste rijtuigen om 10 coupés te hebben. De coupés werden van de zijgang gescheiden door schuifdeuren met grote glazen ruiten, die tevens ook waren gemonteerd in de wanden tussen de coupés en de zijgang. Dit alles zorgde ervoor dat de interieurs een zeer ruime indruk maakten. De verlichting in de coupés werd verzorgd door lichtbalken aan de plafonds en individueel instelbare leeslampjes boven elke zitplaats. De zijwanden in de coupés waren bekleed met een lichte hout soort, en de vloeren waren voorzien van een vloerbedekking van velours. De zitplaatsen waren allen individueel instelbaar en twee tegenover elkaar liggende zitplaatsen konden tot een ligplaats getransformeerd worden. Doordat elke coupé 2,322 meter breed was, was er volop beenruimte voor de reizigers. De venster waren 1,40m breed, net zoals voor de oorlog in de 1ste klas.

Het gewicht van alle coupérijtuigen bedroeg 43,4 ton. De maximum snelheid was voor de Rheingold/Rheinpfeil rijtuigen gelegd op 160 km/u maar later in tijdperk IV verhoogd naar 200 km/u. De rijtuigen waren allen voorzien van een asgenerator voor de energieverzorging, deze is later verwijderd. De rijtuigen die in tijdperk IV werden gebouwd hadden deze asgenerator niet, zodat lange tijd herkenbaar was welke rijtuigen in tijdperk III waren gebouwd.

De eerste 22 rijtuigen die voor de Rheingold en Rheinpfeil treinen gebouwd zijn werden in de Rheingold kleuren blauw/ivoor wit geschilderd. De 48 rijtuigen die voor de TEE treinen gebouwd werden, werden meteen bij aflevering in de nieuwe TEE kleurstelling bordeaux rood/ivoor wit geschilderd. Toen in 1965 de Rheingold en Rheinpfeil ook de TEE status kregen werden de eerste 22 coupé rijtuigen ook in de TEE kleuren geschilderd. Omdat niet alle rijtuigen meteen van nieuwe kleuren voorzien waren kon men in die tijd (1966/67) dikwijls TEE treinen zien waarin rijtuigen reden die TEE kleuren hadden en ook nog de oude Rheingold kleuren. Want inmiddels reden de Rheingold/Rheinpfeil rijtuigen ook niet meer alleen in deze treinen, ook in andere TEE treinen kwam men ze tegen, net zoals de nieuwe TEE rijtuigen ook in de Rheingold of Rheinpfeil treinen te vinden waren.

Tussen 1964 en 1968 werden alle rijtuigen bij de DB omgenummerd naar het nieuwe UIC nummerschema. Het cijfer "4" verdween daarbij uit de typenaanduiding en de letter "h" en het cijfer "111" werden eraan toegevoegd. Op die manier kregen alle rijtuigen van dit type (dus Av4üm-62 en Av4üm-63) daarbij de aanduiding Avümh 111.

Behalve de wijzigingen in de type aanduiding veranderde ook de bedrijfsnummers. De Rheingold rijtuigen kregen de nummers 61 80 19-80 001 t/m 010, de Rheinpfeil rijtuigen de nummers 61 80 19-80 011 t/m 022 en de TEE rijtuigen de nummers 61 80 19-80 101 t/m 114 (bouwjaar 1964/65) en 61 80 19-80 023 t/m 028 en 61 80 19-80 115 t/m 138 (bouwjaar 1967/68).

De betekenis van de letters was als volgt: "A" voor 1ste klas, de "v" voor coupés, "ü" voor weersbestendige rijtuigovergangen, "m" voor rijtuigen langer dan 24 meter en voorzien van zogenaamde "Gummiwulstübergängen" en elektrische verwarming of verwarming via de treinleiding, en de "h" stond voor het feit dat de energievoorziening in het rijtuig m.b.v. een asgenerator werd verzorgd.

Hier is een overzicht te vinden van bouwjaar, nummer en fabrikant van alle rijtuigen Av4üm-62/Avümh 111 en Av4üm-63/Avümh 111 die gebouwd zijn in tijdperk III ().